Fundacja Instrat

Odnawialne źródła energii rozpychają się coraz bardziej w polskim miksie energetycznym kosztem paliw kopalnych. Dobrym, przykładem jest ubiegłoroczny wrzesień, kiedy z węgla (kamiennego i brunatnego) mieliśmy tylko 52 proc. energii. Ale analitycy z Fundacji Instrat zwracają uwagę, że coraz trudniej z wykorzystaniem u nas tej zielonej energii i co parę miesięcy musimy ją redukować. Nisko w pas kłania się elastyczność systemu.

Chociaż Czesi napsuli nam sporo krwi, to i tak kompleks energetyczny w Turowie miał pracować nawet do 2044 r. Ale zdaniem analityków koniec dla węgla brunatnego nadejdzie znacznie szybciej. Oliwy go ognia dolewa najnowszy raport NIK, który krytykuje proces wydłużeniu terminu obowiązywania koncesji dla Kopalni Węgla Brunatnego Turów.

Po publikacji projektu aktualizacji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) w całym kraju zawrzało, a najbardziej oburzyli się górnicy. Przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska dokument w ogóle nie bierze pod uwagę zapisów umowy społecznej sprzed ponad trzech lat. I z węgla mamy rezygnować znacznie szybciej. Teraz KPEiK prześwietlili eksperci z Fundacji Instrat i mają kilka uwag.

Chyba nastał najwyższy czas na to, żeby przestać udawać i powiedzieć na głos, że po tym, jak kilka lat temu polski węgiel dostał w kość i posłano go na deski, do tej pory nie potrafi się pozbierać. I absolutnie nic nie wskazuje na to, żeby jeszcze liczył się w kolejnych rundach. Co gorsza: te słowa potwierdzają twarde dane.

Od początku roku w naszym miksie energetycznym widać wyraźny trend: z miesiąca na miesiąc mniejszy udział mają paliwa emisyjne, rosną w siłę za to odnawialne źródła energii. Czerwiec, jak się jednak okazuje, był całkiem inny. Pierwszy raz w 2024 r. węgiel, gaz i biomasą mogą poszczycić się pierwszym wzrostem, bo też OZE zrobiły więcej miejsca. Pocieszające jest to, że przynajmniej na chwilę przestały puchnąć zapasy węgla przy kopalniach.

Jeszcze parę lat temu przed kryzysem energetycznym zdecydowanie największym wrogiem polskich górników był zawyżony import. Związkowców najbardziej drażnił węgiel sprowadzany z Rosji. Dzisiaj może wydawać się, że tematu nie ma, zwłaszcza po tym, jak wprowadziliśmy embargo. Ale najnowsze opracowanie Fundacji Instrat pokazuje coś zgoła odwrotnego.

Fundacja Instrat przedstawia w swoim najnowszym raporcie cztery różne scenariusze rozwoju polskiego systemu energetycznego do 2040 r. Najbardziej ambitny, ten polegający na OZE i energetyce jądrowej, oznacza szynki rozwód z paliwami kopalnymi i miliardowe oszczędności. Ale nawet w najgorszym scenariuszu opóźnionej transformacji z węglem żegnamy się już w 2030 r.

Fundacja Instrat postanowiła wziąć na celownik przemysł energetyczny i węglowy i to ile zużywa rocznie wody. I tak powstał raport „Mętne wody. Monitoring sytuacji i danych o zużyciu wody przez przemysł węglowy”. Okazuje się, że bezsprzeczny prym w tym względzie mają elektrownie węglowe. Eksperci rekomendują działania w kierunku faktycznej ochrony ekosystemów wodnych.

Fundacja Instrat opublikowała kolejny Przegląd Węglowy, za sierpień 2023 r. Niestety i tym razem dane są bardzo kiepskie. Owszem, lekko drgnęło wydobycia węgla i jego sprzedaż. Ale na tym dobre wiadomości można zakończyć. Przeglądając miesięczne dane węglowe, trudno bowiem nie odnieść wrażenia, że tego węgla w Polsce jest po prostu coraz mniej, tak samo, jak energii wytworzonej z tego opału.

Prezydent podpisał już ustawę o osłonach dla górników, która ma wcielić w życie niektóre zapisy podpisanej ponad dwa lata temu umowy społecznej. To kolejny krok w kierunku utworzenia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Tymczasem najnowszy Przegląd Węglowy od Fundacji Instrat potwierdza, że nasz rynek węglowy w takiej zapaści, w jakiej jest teraz, nie był nigdy wcześniej. Na nic zdały się też zeszłoroczne zaklinania premiera Mateusza Morawieckiego, który podczas wakacji w 2022 r. zapowiedział zwiększenie wydobycia w rodzimych kopalniach.

Bruksela nawet na chwilę nie zwalnia skrętu w zielone. Właśnie ustalono, że do 2030 r. 27 państw członkowskich zobowiąże się do pozyskiwania 42,5 proc. energii z odnawialnych źródeł energii. Tymczasem najnowszy raport Fundacji Instrat wykazuje, że OZE w Polsce może mieć znacznie większe ambicje. I wychodzi na to, że jeżeli weźmiemy się bardziej za transformację energetyczną, to tylko w kilku ostatnich latach tej dekady możemy zaoszczędzić dziesiątki miliardów złotych.

Unijne rozporządzenie metanowe irytuje polskich górników, którzy w unijnych regulacjach dopatrują się grabarza działających w naszym kraju kopalni. Swoje niezadowolenie najpierw wykrzyczą przed siedzibą Ministerstwa Klimatu i Środowiska, a potem będą o tym debatować w Katowicach. Tymczasem eksperci Fundacji Instrat wykazują, że przygotowywane przepisy metanowe to bardziej szansa na modernizację kopalni w Polsce, a nie na ich gwałtowne zamknięcie.

Bardzo długo żegnaliśmy zasadę 10H, która od 2016 r. skutecznie blokowała rozwój lądowej energetyki wiatrowej. Zjednoczona Prawica zdecydowała się na nowelizację tych przepisów dopiero przyparta do muru przez kamienie milowe, od realizacji których Bruksela uzależnia wypłatę środków w ramach KPO. Ale kolejne analizy wskazują, że decydując się na odległość 700 a nie 500 metrów, Sejm więcej popsuł, niż naprawił.

W obecnym kryzysie energetycznym liczy się przede wszystkim cena surowców, głownie tych kopalnych: gazu, ropy i węgla. No i interesuje nas jeszcze ich dostępność. Resztę odstawiliśmy trochę na boczny tor. Tak stało się m.in. z cenami emisji CO2. Szukając najtańszego węgla na polskich składach nikt nie przejmował się emisją dwutlenku węgla. Ale to za chwilę może się zmienić.

To dobra wiadomość dla wszystkich, którzy chcą zmodyfikować domowy system energetyczny i docelowo za energię uiszczać mniejsze rachunki. Jedna z najlepszych inicjatyw rządu Zjednoczonej Prawicy, czyli program Mój Prąd, którego kolejne edycje cieszą się rosnącą popularnością, otrzyma dodatkowe dofinansowanie z funduszy unijnych.

Rosyjska energia coraz bardziej na cenzurowanym. Ważą się właśnie losy unijnego embarga (sprzeciwiają się głównie Niemcy i Węgry). A Fundacja Instrat podpowiada, co zrobić, żeby polskie gospodarstwa domowe z jednej strony zmniejszyły zużycie gazu i węgla z Rosji, a z drugiej nie straciły na tym finansowo, a może nawet zyskały.

To wcale nie Bruksela zarabia na wysokich rachunkach za prąd. Fundacja Instrat wskazuje wprost, że najbardziej z takiego obrotu sprawy cieszą się państwowe spółki energetyczne, którym przy takich zwyżkach łatwiej ukryć swoje rekordowe marże. Rząd mógł ulżyć kieszeniom Polaków tak jak inni: idąc bardziej w OZE. Ale zamiast tego woli namawiać Brukselę do dotowania polskiego górnictwa przez następne 10 lat.

Fundacja Instrat policzyła, jak w 2030 r. mogą wyglądać rachunki za prąd w Polsce. Zdziwienia wielkiego nie ma, bo wychodzi na to, że węgiel cały czas będzie nam rujnował gospodarkę. No chyba że skoncentrujemy się na energii z wiatru i słońca.

Fundacja Instrat postanowiła wziąć na celownik największe spółki notowane na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) i sprawdzić, które z nich mają w ogóle jakieś cele i strategie klimatyczne. Powiedzieć, że jest pod tym kątem bardzo źle – to jakby nic nie powiedzieć.

Fundacja Instrat w najnowszym raporcie dowodzi, że w przypadku transformacji energetycznej Polska nie ma żadnego wyboru. Upieramy się przy węglu, ale szansą są dla nas wyłącznie odnawialne źródła energii. Inaczej przed wzrostem cen po prostu nie uda się uciec. Wtedy rachunki za prąd będą przerażać.